Głęboka mediatyzacja
Wraz z pojawianiem się nowych medialnych wynalazków technicznych, tj. komputera, internetu, telefonów komórkowych, sfera społeczna stopniowo ulegała coraz głębszemu przekształceniu. To co publiczne zaczęło przenikać się z tym, co prywatne, lokalne – z tym, co globalne, a indywidualne z tym, co zbiorowe. Przekształceniu uległy praktyki komunikacyjne coraz bardziej powiązane z mobilnością i dostępnością, ale także z widzialnością – byciem obserwowanym i śledzonym na podstawie podejmowanych aktywności online. Media cyfrowe jak nigdy wcześniej wniknęły głęboko w życie społeczne i codzienne, kształtując nowe nawyki i zachowania, co Mark Deuze nazwał „życiem w mediach a nie z mediami” [1]. Za sprawą oprogramowania i różnych afordancji oraz funkcjonalności urządzeń cyfrowych świat medialny stał się spersonalizowany, dopasowany do potrzeb, gustów i codziennych nawyków użytkowników. Ten zaawansowany etap procesu, w którym wszystkie elementy świata społecznego są ściśle związane z mediami cyfrowymi oraz ich infrastrukturą, nazywany jest głęboką mediatyzacją. Składają się na nią dwie powiązane ze sobą fale procesu mediatyzacji: cyfryzacja oraz danetyzacja.
Koncepcja głębokiej mediatyzacji została po raz pierwszy opisana z perspektywy podejścia figuracyjnego przez Nicka Couldry’ego i Andreasa Heppa w książce "The mediated construction of reality: society, culture, mediatization" i rozwijana w innych pracach Heppa [2], [3]. Zdaniem badaczy głęboką mediatyzację charakteryzuje pięć tendencji: różnorodność (differentiation), łączność (connectivity), wszechobecność (omnipresence), tempo innowacji (pace of innovation) i danetyzacja (datafication) Tabela 1.
Różnorodność (differentiation) | Łączność (conectivity) | Wszechobecność (omnipresence) | Tempo innowacji (pace of innovation) | Danetyzacja (datafication) |
• Digitalizacja przyniosła ze sobą różnorodne media, których działanie opiera się na oprogramowaniu; i są zasadniczo cyfrowe w sposób, w jaki umożliwiają komunikację różnych rodzajów treści między nimi wszystkimi | • Wzajemne powiązania różnych mediów cyfrowych w wyniku ich cyfryzacji oraz za sprawą infrastruktury internetu. | • Możliwość korzystania z mediów w dowolnym miejscu i czasie | pojawienie się „nowych” mediów i usług w coraz krótszych okresach; może skutkować wywieraniem presji dostosowywania się do tych zmian; | • Stanowi konsekwencję wdrażania na rynku innowacji technologicznych i nowych usług, np. chmura obliczeniowa |
• Za pomocą mediów cyfrowych można zaspokajać różne potrzeby (społeczne, ekonomiczne, kulturowe, informacyjne itp.) | • Może dotyczyć „starych” mediów, które stały się cyfrowe, ale także „nowych” technologii komunikacji osobistej, platform cyfrowych i aplikacji mobilnych. | • Brak ograniczeń w byciu „online” (always on) | otwartość na technologie i innowacje może uprzywilejowywać pewne grupy społeczne i wykluczać inne | • Uzależniona jest od infrastruktury technologicznej |
• Odnosi się także do wizji łączenia całej wiedzy ludzkiej za pośrednictwem systemów technicznych | • Różnorodne formy kontaktu: wideorozmowy, czaty, transmisje na żywo z różnych wydarzeń, miejsc, spotkań, wykłady | • Polega na przedstawieniu określonego zjawiska w skwantyfikowanej (liczbowej) formie, która może być przeanalizowana | ||
• Umożliwia indywidualne i zbiorowe łączenie się w przestrzeni i czasie |
Wymienione tendencje głębokiej mediatyzacji ( Tabela 1 ) stanowią wynik działalności i zaangażowania ponadindywidualnych aktorów społecznych, do których należą nie tylko nowo technologiczne podmioty korporacyjne, takie jak Facebook, Alphabet, Amazon, Uber, Airbnb, Alibaba, ale i instytucjonalne podmioty, takie jak rządy i instytucje państwowe, które wspierają (lub utrudniają) zaangażowanie tych podmiotów na rynku. Podmioty korporacyjne dzięki modelom biznesowym opartym na gromadzeniu i analizowaniu codziennych aktów społecznych, które przynoszą wymierne zyski, stają się potężnymi ośrodkami władzy komunikacji [4].
Drugą grupę ponadindywidualnych aktorów społecznych tworzą podmioty kolektywne z ruchami społecznymi i społecznościami pionierskimi na czele, które wspierają zmiany zachodzące w społeczeństwie za sprawą nowych mediów i technologii. Do takich ruchów można zaliczyć: Whole Earth Network – niezwykłą, wpływową grupę dziennikarzy i przedsiębiorców z Zatoki San Francisco (lata 70., 80. i 90.); „ideologię kalifornijską” – światopogląd firm z Doliny Krzemowej (lata 90.); ruch Quantified Self (od 2009 r., społeczność nastawiona na oparte na technologii samooceny i samodoskonalenia), czy ruch Hacks / Hackers (od 2009 r., społeczność nastawiona na praktyki nagłaśniania ważnych spraw i dziennikarstwo obywatelskie) (zob. https://www.hackshackers.com/).
Zadanie 1:
Treść zadania:
Wskaż kilka konsekwencji głębokiej mediatyzacji w różnych obszarach życia społecznego.Zadanie 2:
Treść zadania:
Czy twoim zdaniem korporacjom nowo technologicznym (np. Facebook, Google, Amazon, Alibaba Group) zależy na projakościowej zmianie społecznej? Uzasadnij.Bibliografia
1. Deuze, M.: Media life, Media, Culture & Society 2011, 33(1), dostęp:28.08.20202. Hepp A., Hasebrink U.: Researching Transforming Communications in Times of Deep Mediatization: A Figurational Approach. [W:] Hepp, A., Breiter, A., Hasebrink, U. (Eds.), Communicative Figurations Transforming Communications in Times of Deep Mediatization (Book serie: Transforming Communications – Studies in Cross-Media Research), Palgrave Macmillan, Cham 2018, dostęp:28.08.2020
3. Hepp, A.: Deep Mediatization, Routledge, London, New York 2020.
4. Ptaszek, G.: Edukacja medialna 3.0. Krytyczne rozumienie mediów masowych w dobie Big Data i algorytmizacji, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2019, dostęp:28.08.2020